Koşukavak Yöresi Kültür ve Dayanışma Derneği

Osmanlı Devleti’nin Balkanlar’dan çekilişiyle birlikte geride önemli sayıda Türk-Müslüman bir nüfus kitlesi kalmıştı. 14. yüzyılın 2. yarısından itibaren Anadolu’dan Balkanlar’a gerçekleşen göç olgusu; 19. yüzyılla birlikte ters yönde bir rota izlemiştir. Osmanlı Devleti’nin bölgeyi yönetim felsefesini oluşturan hoşgörü, kardeşlik, eşitlik gibi kavramlar İmparatorluğun gerileme dönemiyle birlikte ortadan kalkmış; Balkanlar etnik bir kazana dönüşmüştü. Yaşanan savaşların ve trajedilerin kurbanı ise, genellikle Türkler ve Müslümanlar olmuştur.

     Balkanlar’daki Türk ve akraba topluluklara yönelik yaşanan insan hakları ihlalleri, genel anlamda iki farklı kategoriye toplanabilir:    

1-     Fiili olarak soydaşlarımızın katledildiği 93 Harbi, Balkan Savaşları ve 1992-1995 yıllarında Bosna’da yaşananlar,

2-     Soğuk Savaş döneminde ve sonrasında Bulgaristan ve Yunanistan’da yaşayan Türk azınlığa yönelik izlenen sistematik asimilasyon politikaları

1. 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı, Balkan Savaşları ve Bosna’da Yaşananlar

a) 1877-78 Osmanlı Rus Savaşı (93 Harbi): “Irklar ve Yok Etme Savaşı” olarak da nitelenen 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı, McCarthy’nin tespitlerine göre, 1.253.500 kişiyi muhacir durumuna düşürmüştür. Bu savaş esnasında göç eden kişilerle ilgili farklı kaynaklarca verilen sayılar, yine 1 milyonun üzerinde bir rakamı ifade etmektedir. 93 Harbi’nin en korkunç yanı ise, 260.000 soydaşımızın katledilmesi ve sürgünler esnasında soğuktan ve açlıktan ölmesi olmuştur. Bununla birlikte, 93 Harbi esnasında Balkanlar’daki Türk-İslam kültür mirasında önemli tahribatlar meydana gelmiştir.

     93 Harbi Balkanlar’daki soydaşlarımızın ilk kez azınlık konumuna düştüğü bir dönüm noktası olmuştur.

b) Balkan Savaşları (1912-1913): Bağımsız 5 Balkan devletinin (Bulgaristan, Sırbistan, Karadağ, Romanya ve Yunanistan) birleşerek Osmanlı Devleti’ne savaş açması sonucu başlayan 1. Balkan Savaşı, Osmanlı Devleti’nin 93 Harbi ile birlikte, tarihinde aldığı en ağır yenilgilerden biri olmuştur. Bu savaşta, Bulgar ordusu Çatalca önlerine kadar gelirken; Balkan ordularının geçtiği yerlerde Türk ve Müslüman unsurlar da çeşitli kıyımlara maruz kalmıştır. Yine bu nüfus kitlesi için göç olgusu kaçınılmaz bir yazgı haline gelmiştir. Balkan Savaşları’nda gerçekleşen katliam ile ilgili her ne kadar kesin bir sayı verilemese de; İttihat ve Terakki’nin ileri gelenlerinden Bahriye Nazırı Cemal Paşa hatıralarında 500.000 kişinin Bulgarlar, Yunanlılar ve Sırplarca katledildiğini yazmaktadır. Konuyla ilgili pek çok kaynak da bu sayı etrafında gezinmektedir. Yine Balkan Savaşları ve sonrası 1912-1920 yılları arasında 413.000 kişi Türkiye’ye göç etmiştir. Sayısal ifadeler, yaşanan mezalimin ve trajedinin vahametini göstermesi açısından önemlidir.

c) Bosna’da Yaşananlar (1992-95): Balkanlar’daki Türk ve Müslüman grupların fiili anlamda toplu katliamlara maruz kaldığı son durak Bosna olmuştur. 1992 yılında bağımsızlığını ilan eden Bosna Hersek, daha sonra kanlı bir iç savaşın içine girmişti. Bosnalı Sırpların Müslümanlara ve Hırvatlara saldırmaları sonucu, 1992-95 yılları arasında 200.000 kişi hayatını kaybetmişti. Bunun yanı sıra yüz binlerce insan göçmen durumuna düşmüştü. Özellikle, Srebrenitsa’da 8.000 Bosnalı Müslüman’ın Sırp askerlerince topluca öldürülmesi, 2. Dünya Savaşı sonrası Avrupa’da yaşanan en büyük soykırım olmuştur. Bu, aslında yanı başında gerçekleşen soykırıma seyirci kalan “Batı’nın, Bosna’da öldüğü” anlamına gelmektedir.

     Yukarıda bahsedilen hususlar, Balkanlar’daki Türk ve Müslüman nüfusun maruz kaldığı büyük kıyımları içermektedir. Bunun yanı sıra; söz konusu nüfus kitlesine yönelik değişik ölçeklerde şiddet ve baskı uygulanmıştır.